wydarzenia

Podczas debaty porozmawiamy z trójką znakomitych tłumaczy o ich pracy, wyzwaniach i fascynacjach związanych z przenoszeniem literatury między różnymi językami i kontekstami kulturowymi. Jak uchwycić głos autora w innym języku? Co zyskuje, a co traci dzieło w przekładzie? Jak praca tłumacza kształtuje nasze rozumienie świata? Naszymi gośćmi będą Jerzy Koch, Jakub Kornhauser i Agnieszka Walulik. Zapraszamy na dyskusję o roli tłumacza jako przewodnika między kulturami i językami we współczesnej wieży Babel.

Spotkanie poświęcone dziedzictwu i aktualności myśli Jolanty Brach-Czainy – jednej z najważniejszych polskich filozofek feministycznych. Jej książka Szczeliny istnienia (1992) stała się kluczowym tekstem dla kolejnych pokoleń myślicielek i działaczek, inspirując refleksję nad codziennością, cielesnością i podmiotowością kobiet. Brach-Czaina potwierdziła swoją wyjątkową pozycję w Błonach umysłu.

W rozmowie wezmą udział Agnieszka Graff, Sławomira Walczewska i Joanna B. Bednarek – badaczki, eseistki i aktywistki. Dyskusja dotyczyć będzie wpływu Joanny Brach-Czainy na współczesną myśl humanistyczną oraz okazją do spojrzenia na ewolucję polskiego feminizmu.

Rozmowa wokół książki Matei Brunul (tłum. Radosława Janowska-Lascar, wyd. Almatea) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Wewnętrzny zero (tłum. Olga Bartosiewicz, wyd. Universitas) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Las duchów (wyd. Nisza) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Szklany ogród (tłum. Kazimierz Jurczak, wyd. Książkowe Klimaty, Noir sur Blanc) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Schyłek. Dziennik 2019-2022 (wyd. OsnoVa) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Wczoraj byłaś zła na zielono (wyd. Karakter) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Grzeczne dłonie (tłum. Dominik Małecki, wyd. Książkowe Klimaty) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Mowa chleba (wyd. Agora) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Sierpień (wyd. Czarne) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Spotkanie wokół książki Muszę ci coś powiedzieć (Wydawnictwo Agora) będzie tłumaczone na polski język migowy.

Spotkanie wokół książki Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy (wyd. Cyranka) będzie tłumaczone na polski język migowy.

Spotkanie wokół książki Szkodniki (wyd. Dowody) będzie tłumaczone na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Woldemar (tłum. Radosława Janowska-Lascar, wyd. Amaltea) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców (wyd. Czarne) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Teo od 16 do 18 (tłum. Olga Bartosiewicz, wyd. Pauza) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Luneta z rybiej głowy (wyd. Czarne) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Obiturianci (wyd. Nisza) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Stany przejściowe (wyd. Drzazgi) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Na wulkanie (wyd. Drzazgi) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Złota dziewczynka z Jassów (tłum. Kazimierz Jurczak, wyd. Noir sur Blanc) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Bukareszt, wielka nadzieja (tłum. Radosława Janowska-Lascar, wyd. Amaltea) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Rewolucja nie ma końca. Podróże w krainie buntu i nadziei (wyd. Literackie) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Rozmowa wokół książki Król Warmii i Saturna (wyd. Czarne) będzie tłumaczona na polski język migowy.

Spotkanie wokół Dzieł zebranych Maxa Blechera (wyd. PIW)– artysty, który dzięki intensywności tego, co stworzył w trakcie niespełna trzydziestoletniego życia zapisał się jako jeden z najwybitniejszych pisarzy rumuńskich XX w. i jeden z najważniejszych twórców literatury europejskiej swoich czasów. Połączenie surrealnej wyobraźni, wyrafinowanego, poetyckiego języka i okrutnej precyzji w opisie doświadczenia choroby i cielesności czynią jego pisarstwo unikalnym: oniryczność zaplata się tu z hiperrealizmem, który osiąga poziom osobliwej abstrakcji. Nie jest przypadkiem, że porównuje się go z największymi: z Franzem Kafką, z Brunonem Schulzem. Blecher ma obok nich swoje własne, szczególne miejsce w literackim panteonie.

Na tom składają się prozy: Zdarzenia w bliskiej nierzeczywistości, Zabliźnione serca, Rozświetlona jama, opowiadania i aforyzmy publikowane za życia i po śmierci autora oraz wiersze – pochodzące ze zbioru „Przezroczyste ciało” i rozproszone – całość dostajemy w przekładzie Joanny Kornaś-Warwas, co oznacza, że Zabliźnione serca dostajemy w nowym przekładzie na język polski. Dzieła uzupełniają przygotowane przez Dorisa Mironescu – biografa Blechera – kalendarium i obszerne posłowie, w którym – poza wnikliwą analizą poszczególnych utworów – czytamy: „Być może najważniejszą cechą świata przedstawionego w pisarstwie Blechera jest latencja: za przedmiotami kryją się nieoczekiwane obszary cienia, powietrze wibruje i tworzy z niczego duchy, czas się rozgałęzia, a przestrzeń staje się niejednoznaczna”.

Max Blecher (1909-1938) - Jeden z najważniejszych pisarzy rumuńskich XX wieku, łączony z surrealizmem, awangardą i modernizmem, często porównywany do Tomasza Manna, Brunona Schulza czy Franza Kafki. Zmarł przedwcześnie z powodu gruźlicy kręgosłupa, a dziesięć ostatnich lat życia spędził przykuty do łóżka.  Pozostawił po sobie trzy powieści, tom poezji, dziennik oraz korespondencję, którą prowadził między innymi z André Bretonem, Martinem Heideggerem czy André Gidem.

Debata Jak nacjonalista z nacjonalistą dotyczy zjawiska nacjonalizmu w Polsce i Rumunii. Wyjaśnia źródła, podobieństwa, różnice historyczne i współczesne nacjonalizmów w obu krajach. Zaprasza jednocześnie do refleksji, czy i ci, którzy tę ideologię odrzucają, nie przyczyniają się do jej obecności i wpływu? Obojętnością, zaniechaniem, poczuciem, że „od nas nic nie zależy”?

Nacjonalizm sztucznie przypisuje danemu państwu/narodowi wyjątkowość. Zachłystuje się poczuciem dziejowej misji, szczególnej historii i wyobrażonej potęgi. Przyznając sobie szczególne przywileje, staje się groźny, a bywa zbrodniczy i morderczy. Usprawiedliwia, jeśli służy to potędze „narodu wybranego”, bezprawie, przemoc, arbitralność bez granic w stanowieniu i interpretowaniu prawa i norm etycznych. Dehumanizuje tych, którzy nie wpisują się w sztucznie wykreowany wzorzec ubermenscha.

Polska i Rumunia. Dwa państwa na granicy między wschodem i zachodem Europy. Oba znikały z map, by po różnym czasie i w różnych granicach powracać. Oba europejsko prowincjonalne, z – mimo łacińskiego rodowodu – mało znaczącymi językami. Wracają na mapy w 1918 roku, a w 1989 zmieniają swój ustrój z totalitarnego na demokratyczny. Polska pokojowo, Rumunia rozlewając krew. Polska 1 maja 2004 roku, a Rumunia 1 stycznia 2007 roku zostają przyjęte do Unii Europejskiej, która ceni solidarność międzyludzką i prawa człowieka. Od 29 marca 2004 roku Rumunia należy do NATO, w strefie Schengen znajduje się od 31 marca 2024 roku. W obu religia, choć różna, odgrywa znaczną rolę. W Rumunii prawosławie, w Polsce katolicyzm. Przykazanie o miłości bliźniego mają wspólne.

 Czy Polacy i Rumuni są nacjonalistami? Czy są nacjonalistami inaczej, czy tak samo? Jeśli są podobni, to w czym? A jeśli się różnią, to dlaczego? I czy na miejscu są takie uogólnienia? Może rozmowa nacjonalisty z nacjonalistą to zaledwie science fiction?

Co nas łączy? Rozbiory? Pakt Ribbentrop–Mołotow, ale trwanie po dwóch stronach frontu II wojny światowej? Co Rumunów i Polaków – wobec nacjonalizmu – dzieli, a co mamy wspólnego? Stosunek do Żydów, Romów, bieżeńców? Jak traktujemy ludzi w wojennym potrzasku? Różnie czy podobnie podpieramy bieżącą politykę nacjonalnym interesem?

Historycznie nacjonalizm spotworniał przez zbrodniczy plan lebensraum, który miał się skończyć w bunkrze razem z Hitlerem. Trwa. Od Wietnamu przez Ukrainę po Grenlandię przypomina o Dżumie Alberta Camus i bakcylu dżumy, który nie przemija.

Rozmowa nacjonalisty z nacjonalistą jest więc ważna. Nie tylko, by tropić ten bakcyl w polskiej i rumuńskiej ziemi, ale samych siebie zapytać, czy aby i my go nie rozsiewamy.

A jeśli nam nie grozi, to, co takiego sprawia, że od nacjonalizmu możemy być wolni? Jakie warunki są/muszą być spełnione, by to zjawisko stało się zaledwie hasłem w encyklopedii przeszłości?

Wydarzenie będzie tłumaczone na polski język migowy.

Zniknięcia to dramat przedstawiający losy trzech pokoleń rodziny Sasów siedmiogrodzkich (mniejszości niemieckiej w Rumunii), od II wojny światowej po czasy współczesne. Jest to nie tyle opowieść o wielkich wydarzeniach historycznych, ile o pojedynczych życiorysach, na które owe wydarzenia wpłynęły. Skupienie na jednostkowym doświadczeniu, osobistych tragediach i rodzinnej historii pozwala autorce w niezwykle poruszający sposób ukazać wpływ wielkich wydarzeń historycznych na losy bohaterów. Poprzez osobiste historie członków rodziny sztuka porusza temat pokoleniowej traumy i poszukiwania tożsamości w zmieniającej się rzeczywistości.

tekst: Elise Wilk

tłumaczenie: Joanna Kornaś-Warwas

reżyseria: Mira Mańka

obsada: Magdalena Bednarek, Kamil Marek Kowalski

scenografia: Anna Rogóż

opracowanie muzyczne: Dawid Tas

Na czytanie performatywne Zniknięcia Elise Wilk (tłum. Joanna Kornaś-Warwas) w reż. Miry Mańki zapraszamy na Scenę Kameralną Teatru Wybrzeże (Bohaterów Monte Cassino 30, Sopot).

Spotkanie będzie tłumaczone na polski język migowy.

Spotkanie będzie tłumaczone na polski język migowy.

Dlaczego Rumunia jest inna? – pyta w tytule swojej książki rumuński historyk Lucian Boia.

Gdybyśmy chcieli w jakikolwiek sposób zdefiniować Rumunię, pewnie mielibyśmy z tym problem. To kraj pełen paradoksów, mitów i niedopowiedzianych zdań. To wielkie drzewo o rozległych korzeniach sięgających odległych kultur, języków i tradycji. Drzewo rosnące na pograniczu Wschodu, Zachodu i Południa.

Podczas debaty Rumunia… Drzewo na skrzyżowaniu dróg, do której zaprosiliśmy Adriana Cioroianu, Radosławę Janowską-Lascar i Bogumiła Lufta, spróbujemy przyjrzeć się historii Rumuni, jej terytorium, którego geografia historyczna jest bardzo złożona.

Rumunia jest inna m.in. dlatego, że trudno określić jej początki. Lucian Boida pyta: „kiedy i gdzie uformował się lud rumuński? jak kształtował się język rumuński? jak tworzyła się państwowość”.

Te pytania nurtują Rumunów od zawsze. Dyskusje nad mitem założycielskim tworzą własną mitologię początków.

Wydarzenie będzie tłumaczone na polski język migowy.

Stop the Tempo przedstawia historię trójki młodych ludzi, którzy sfrustrowani powierzchownością współczesnego społeczeństwa, decydują się na radykalny protest, desperacko poszukują sensu w świecie zdominowanym przez konsumpcję. Pokazując ich rozterki i działania, sztuka porusza temat alienacji i potrzeby autentyczności w nowoczesnym społeczeństwie.

tekst: Gianina Cărbunariu

tłumaczenie: Radosława Janowska-Lascar

reżyseria: Piotr Jankowski

obsada: Julia Ostaszewska, Jan Popis, Ewelina Stańczyk

opracowanie muzyczne: Marek Jankowski

Na czytanie performatywne Stop the tempo Gianiny Cărbunariu (tłum. Radosława Janowska-Lascar) w reż. Piotra Jankowskiego zapraszamy do Parku na Goyki.

Rozmowa wokół książki Abraxas (tłum. Kazimierz Jurczak, wyd. Noir sur Blanc) będzie tłumaczona na polski język migowy.

reż. Lucian Pintilie (1968), Rumunia, 106 min.

Jedno z najważniejszych dzieł rumuńskiej kinematografii, brutalnie rozliczające się z totalitarną rzeczywistością. Opowiada o dwóch młodych mężczyznach, którzy po bójce zostają zmuszeni do odegrania swojego czynu przed kamerą w ramach „profilaktycznej” rekonstrukcji wydarzeń. Z pozoru prosta inscenizacja szybko zamienia się w przejmującą analizę mechanizmów władzy i manipulacji. Nowofalowy język i modernistyczna forma sprawiają, że Rekonstrukcja pozostaje dziełem wciąż aktualnym i poruszającym.

reż. Cristi Puiu (2005), Rumunia, 150 min.

Film, który zapoczątkował rumuńską nową falę i stał się jednym z jej najważniejszych dzieł. Opowiada o starszym mężczyźnie, który w nocy wzywa pogotowie i rozpoczyna dramatyczną wędrówkę po szpitalach, gdzie biurokracja i obojętność stopniowo skazują go na tragiczny los. Hipnotyzująca realistyczna narracja i surowa estetyka czynią z filmu przenikliwą krytykę systemu opieki zdrowotnej i wstrząsające studium samotności.

reż. Anca Damian, Rumunia, Polska 2011, 73 min.

Poruszająca animacja oparta na prawdziwej historii Claudiu Crulica, Rumuna niesłusznie oskarżonego o kradzież w Polsce. Film rekonstruuje jego dramatyczną walkę z systemem sądowniczym, która zakończyła się tragiczną śmiercią w więzieniu. Unikalna warstwa wizualna i sugestywna narracja czynią z tej koprodukcji polsko-rumuńskiej nie tylko wstrząsającą opowieść o bezsilności jednostki wobec biurokracji, ale i ważny głos w debacie o prawach człowieka.

reż. Radu Jude, Rumunia, Niemcy, Bułgaria, Francja, Czechy 2018, 140 min.

W swoim prowokacyjnym filmie Radu Jude mierzy się z niewygodną prawdą o rumuńskiej przeszłości. Bohaterka filmu, młoda reżyserka, przygotowuje rekonstrukcję historyczną dotyczącą zamordowania tysięcy Żydów, co prowadzi do ostrego zderzenia z narodowymi mitami i mechanizmami wyparcia.

Rodzinne czytanie fragmentów książki Pomelo śni Ramony Bădescu i Benjamina Chauda (tłum. Katarzyna Skalska, Wydawnictwo Zakamarki) połączone z warsztatami wokół opowiadania Karnawał.

Prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika, Edukacja do Kultury. Gdańsk)

Zastanawialiście się, jak wyglądałby świat, gdyby wszystko było inaczej? Marchewki rosły natką do dołu, słonie latały, a jabłka spadały do góry? Podczas warsztatów razem z Pomelo, miniaturowym różowym słoniem, urządzimy sobie karnawał, czyli święto na opak – będziemy gdybać i odkrywać, jak fascynujący może być świat widziany z zupełnie nowej perspektywy.

prowadzenie: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska

Czy znacie baśnie i legendy rumuńskie? Zapraszamy do poznania kilku z nich, a naszą literacką podróż zaczniemy od Kozy z dzwonkiem znalezionej w zbiorze Bajarka opowiada. Zbiór baśni z całego świata (w opracowaniu Marii Niklewiczowej, wydawnictwo Zysk i S-ka). Po wysłuchaniu opowieści wykonamy maski nawiązujące do tańca kozła – rumuńskiego zwyczaju karnawałowego. Maski kozłów ozdobimy wstążkami, bibułą, tkaninami i pomponami.

Rodzinne czytanie fragmentów książki Pomelo ma się dobrze pod swoim dmuchawcem Ramony Bădescu i Benjamina Chauda (tłum. Katarzyna Skalska, Wydawnictwo Zakamarki) połączone z warsztatami wokół opowiadania Pomelo się boi.

Prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika, Edukacja do Kultury. Gdańsk)

Nawet w najbezpieczniejszym miejscu pod dmuchawcem małego różowego słonia Pomelo czasem dopadają strachy i straszki. Szepczące cienie, nieznane odgłosy, lęk przed nieznanym... Czy strach jest nam potrzebny? Skąd się bierze i jak sobie z nim radzić? Podczas warsztatów odkryjemy, jak oswajać małe i większe lęki, a może nawet, jak zamienić je w coś pożytecznego i inspirującego.

prowadzenie: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska

Przeniesiemy się do pałacowych ogrodów i poznamy Feta Frumosa z baśni Fet Frumos i dwanaście królewien ze zbioru Bajarka opowiada. Zbiór baśni z całego świata (w opracowaniu Marii Niklewiczowej, wydawnictwo Zysk i S-ka). Następnie wykonamy ukwiecone fryzury ogrodników i ogrodniczek, które będą miały nasze twarze.

Żywot mnicha nie należy do najlżejszych, szczególnie gdy żyje się na peryferiach chrześcijańskiego świata... W drodze do Rumunii, żeby dostarczyć tam prasę drukarską, ścigany przez szpiegów sułtana, ekstremistów i konkurencję, nie ma wyboru – swoje tajne źródła wysyła na północ, jak najdalej od zagrożenia. Czy mieszkańcy małej, położonej nad brzegiem Morza Bałtyckiego osady rybackiej będą w stanie rozszyfrować, jakie sekrety skrywają zapiski Makariusza? Przekonajcie się sami podczas literackiej gry miejskiej Niezwykłe źródła mnicha Makariusza.

Rodzinne czytanie fragmentów książki Pomelo ma się dobrze pod swoim dmuchawcem Ramony Bădescu i Benjamina Chauda (tłum. Katarzyna Skalska, Wydawnictwo Zakamarki) połączone z warsztatami wokół opowiadania Co za trąba!.

Prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika, Edukacja do Kultury. Gdańsk)

Niezwykle długa trąba Pomelo to jego znak rozpoznawczy. Czasem plącze się i przeszkadza, wprawiając w zakłopotanie, a kiedy indziej staje się narzędziem do sięgania po najdalsze poziomki, tworzenia gigantycznych baniek mydlanych czy... no właśnie, do czego jeszcze? Na warsztatach zastanowimy się, czy to, co czasem postrzegamy jako wadę lub kłopot, nie może okazać się naszą unikalną zaletą, a nawet... supermocą! Odkryjmy razem zaskakujące plusy i minusy tego, co nas wyróżnia.

Spotkanie dla rodziców o dzieciństwie i rodzicielstwie wokół książki Dlaczego dziecko gotuje się w mamałydze Aglaji Veteranyi (tłum. Alicja Rosenau, Wydawnictwo Czarne).

Prowadzenie: Joanna Trzaska, psycholożka, psychoterapeutka

Narratorka powieści dorasta w cyrku, jej matka jest akrobatką, ojciec klaunem. Rodzice uciekli z Rumunii, uwierzywszy w iluzję o bogatym życiu na Zachodzie, i nieustannie marzą o zamożności, wielkim domu. Ich córka ma zostać gwiazdą filmową. Ale rzeczywistość, w jakiej przyszło im żyć, bardzo różni się od tych marzeń. Widziane oczami dziecka losy rodziny na tle barwnego świata cyrku opisane są językiem pozornie prostym i naiwnym, lecz o dużym ładunku emocjonalnym. Poznając fragmenty opowieści, porozmawiamy o tym, jak lęk wpływa na życie dzieci i dorosłych, i jak zaopiekować się naszymi lękami.

prowadzenie: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska

Bohaterem warsztatów będzie kogut z bajki Sakiewka z dwoma dukatami Iona Creangă, rumuńskiego twórcy literatury dziecięcej i młodzieżowej. Po wysłuchaniu opowieści o niezwykłym ptaku dzieci ozdobią tekturowe koguty i stworzą postaci na miarę głównego bohatera.

Rodzinne czytanie fragmentów książki Pomelo śni Ramony Bădescu i Benjamina Chauda (tłum. Katarzyna Skalska, Wydawnictwo Zakamarki) połączone z warsztatami.

Prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika, Edukacja do Kultury. Gdańsk)

Różowy słoń Pomelo śni sny równie niezwykłe, jak on sam. Nocą jego wyobraźnia zabiera go w podróże pełne kolorów, dziwnych kształtów i nieoczekiwanych zdarzeń. Skąd właściwie biorą się marzenia senne? Co się w nich kryje? Czy mamy na nie wpływ? Podczas warsztatów będziemy odkrywać fascynujące zakamarki krainy snów. Czekają nas twórcze ol-śnienia! Uruchomimy Maszynę Snów i z pomocą wyobraźni utkamy wyjątkowe historie.

Spotkanie dla rodziców o dzieciństwie i rodzicielstwie wokół książki Dlaczego dziecko gotuje się w mamałydze Aglaji Veteranyi (tłum. Alicja Rosenau, Wydawnictwo Czarne).

Prowadzenie: Joanna Trzaska, psycholożka, psychoterapeutka

Podczas drugiego spotkania Rodzicielskiego Klubu Książkowego, nawiązując do bohaterki książki Dlaczego dziecko gotuje się w mamałydze, ale także do szeroko dyskutowanego serialu „Dojrzewanie” Jacka Thorne'a i Stephena Grahama (Netflix), porozmawiamy o tym, dlaczego i jak warto rozmawiać z dziećmi o emocjach.